Podręcznik przywództwa

Abstrakt

Liderzy lokalni i regionalni pełnią kluczową rolę w zintegrowanym zarządzaniu zasobami wodnymi. Między innymi inicjują i planują pracę, organizują i ułatwiają realizację działań a także umożliwiają dostęp do odpowiednich źródeł wiedzy. Aby zmienić sposób, w jaki pracuje się w ramach realizacji zadań wodnych i wdraża współpracę wielosektorową, konieczne jest, aby zaakceptować złożoność systemów społeczno-ekologicznych i ustalić ramy zarządzania nimi. 

Kto może podjąć takie wyzwanie? 

Bez wątpienia przywództwo jest niezbędne, aby zmiana mogła się dokonać. Pytania na jakie znajdą tu Państwo odpowiedź dotyczą kilku zagadnień: 

Podręcznik przywództwa ma na celu inspirowanie, motywowanie i wzmacnianie zdolności współpracy wśród obecnych i przyszłych liderów. Opiera się na doświadczeniach z pracy w obszarach projektu Waterdrive, jak również innych projektów, w których interesariuszom udało się wspólnie wdrożyć środki zrównoważonego rozwoju. Obejmuje identyfikację różnych form przywództwa, podstawowych zasad, których warto przestrzegać, opis metod pracy z wykorzystaniem różnych perspektyw różnych aktorów procesów, wytyczne dotyczące możliwości korzystania z wielu perspektyw w sposób strategiczny oraz definiuje pytania, które należy sobie zadać, aby dokonywać świadomych wyborów.

W tym podręczniku rozróżniono trzy poziomy przywództwa: poziom zorientowany na politykę i administrację, poziom współpracy oraz poziom wsparcia w ramach wprowadzania rozwiązań. Wszystkie trzy wymiary są ważne, ale implikują odmienne kompetencje i role. Przywództwo ma zatem różne znaczenia i funkcje w ramach międzysektorowej gospodarki wodnej. Niemniej jednak, niezależnie od typu przywództwa, należy odnieść się do pewnych uniwersalnych zasad przewodnich. Akceptowanie złożoności, zarządzanie wieloperspektywiczne, działanie systemowe i nabywanie umiejętności przez działanie to tylko niektóre z nich.

Kluczową kompetencją jest bowiem umiejętność planowania procesów, świadomego decydowania o wyborze podejścia, możliwych do zastosowania metodach i narzędziach. Trudno bowiem wskazać takie rozwiązanie, które pasowałby do wszystkich sytuacji. Dostosowanie do potrzeb na poziomach regionalnym bądź lokalnym jest jednym z ważniejszych wyzwań.  To co jest wspólne dla każdego z podejść to katalog pytań, jakie należy sobie zadać ten proces planując. Są one wymienione w niniejszym podręczniku, co ma zainspirować liderów, wskazać kierunki poszukiwań i sugerować obszary rozmów w ramach grup interesariuszy.  

Zakończeniem podręcznika jest przekazanie Państwu listy czynników, które składają się na sukces procesu, na które należy zwrócić szczególną uwagę. Stoimy na stanowisku, iż Lider ma obowiązek upewnić się, że te wybrane w ramach procesu czynniki są w stanie gwarantować skuteczność procesu. Mają one pomagać budować wzajemne zaufanie aktorów procesu, nakłaniać do wnoszenia wiedzy i pomysłów  a także inspirować do uczenia się. Dodatkowo pozwalają wzmacniać umiejętności zarządzania już zainicjowanymi procesami społecznymi. 

Wierzymy, że ten podręcznik stanowić będzie  zarówno inspirację, jak i wsparcie na etapie podejmowania kolejnych, konkretnych kroków w pracy ze złożonymi problemami zarządzania zasobami naturalnymi w przyszłości.

Wiemy też, że wszelkie zdobyte doświadczenia, pozwalają ulepszać sposób, w jaki pracujemy, i ostatecznie znaleźć optymalne, skuteczne podejście. 

Działaj śmiało – po prostu zacznij, ucz się, spróbuj pokonać trudności pojawiające się na drodze do rozwiązania problemu!

Wstęp

Zadaniem władz lokalnych, lokalnych społeczności, planistów przestrzennych, zarządców gospodarki wodnej a także osób odpowiedzialnych za gospodarowanie gruntami jest wdrożenie metod gospodarowania zasobami wodnymi w zintegrowany, ukierunkowany i efektywny finansowo sposób. Aby móc to robić lokalnie, jak również w szerszej skali, konieczne jest zwiększenie świadomości i wiedzy na ten temat, jak również przestrzeganie głównych zasad współpracy i wdrażania narzędzi partycypacyjnych. Zarówno wyniki prowadzonych badań badania, jak i analiza efektów realizowanej polityki w tym zakresie pokazują, że zrównoważona i zintegrowana gospodarka wodna jest kluczowa dla wypracowania udanej interakcji między systemami społecznymi i ekologicznymi. Oznacza to, że właściwe procesy gospodarowania zasobami wodnymi winny bazować na uczeniu się i działaniu w konkretnym miejscu, w interakcji pomiędzy zainteresowanymi stronami (wspólne definiowanie problemów, monitorowanie zmian, wypracowanie metod negocjacji, rozwiązywania konfliktów, wypracowywania konsensusu, tworzenie i dbanie o dobra publiczne, planowanie działań i in.). W obliczu takich wyzwań scentralizowana polityka może zapewnić ramy i wsparcie dynamicznych procesów oraz, w przypadku gospodarki w różnych obszarów wodnych, dla skoordynowanych i lokalnych działań w całym regionie Morza Bałtyckiego. Zarówno liderzy lokalni jak i regionalni odgrywają tu kluczową rolę – w inicjowaniu i wspieraniu prac. W związku z powyższym istnieje potrzeba zwiększenia wydajności i wypracowania nowych umiejętności dotyczących zarządzania w celu wdrożenia nowych praktyk w gospodarce wodnej w licznych jej obszarach. Ważne jest skuteczne, odpowiedzialne przywództwo oparte na współpracy.  

W zintegrowane zarządzanie zasobami wodnymi, w wymiarze ponadlokalnym, zaangażowanych jest wiele różnych zainteresowanych stron, chociaż mających różne interesy, uprawnienia w tym procesie. Wspólna praca to podstawa sukcesu. Brak współpracy międzysektorowej jest zatem jednym z najważniejszych “wąskich gardeł” w procesach rozwiązywania problemów, z którymi boryka się obecnie gospodarka wodna. Ponieważ to liderzy inicjują i utrzymują niezbędną współpracę, nie ma wątpliwości, że przywództwo w kontekście lokalnym jest zarówno konieczne, jak i pożądane. Obejmuje ono nie tylko umiejętności administracyjne i techniczne, ale także w dużej mierze budowanie zaufania, udzielanie wsparcia i koordynację prac. Ponadto nie istnieje jako tako jedna szybka droga naprawy sytuacji ani określenie z góry idealnej metody wdrożenia, dlatego wytyczne lub podręczniki dla liderów lokalnych i regionalnych z konieczności muszą być negocjowane i lokalnie dostosowywane. Niektóre narzędzia nie będą odpowiednie dla wszystkich liderów. Niemniej jednak przywódcy zawsze muszą zadawać sobie te same podstawowe pytania. Odpowiedzi będą się różnić w zależności od kontekstu i sytuacji, ale pytania należy zadać a odpowiedzi dokładnie przeanalizować.

Celem niniejszego Podręcznika Przywództwa jest inspirowanie, motywowanie i wzmacnianie zdolności wśród już aktywnych a także przyszłych liderów aby wspierać ich w podejmowaniu międzysektorowych inicjatyw w zakresie gospodarki wodnej. Opiera się on na doświadczeniach z pracy w obszarach związanych z projektami Waterdrive, a także innych projektów, w których rolnikom/właścicielom gruntów i samorządom udało się wspólnie wdrożyć rozwiązania związane z zarządzaniem zasobami naturalnymi, użytkowaniem gruntów i klimatem. Obejmuje on również identyfikację różnych form przywództwa, podstawowych zasad, które należy przestrzegać, wiedzę o metodach pracy z wieloma perspektywami w ukierunkowany sposób, umiejętność korzystania z wielu perspektyw w sposób strategiczny oraz znajomość pytań, które należy sobie zadać, aby dokonywać świadomych wyborów.

Podręcznik przywództwa obejmuje kluczowe kwestie takie jak: warunki rozpoczęcia procesu, sposób zarządzania nim na różnych etapach, odnosi się do wielu aspektów zintegrowanego systemu zarządzania zasobami wodnymi, a także identyfikuje czynniki sukcesu. Dzięki podręcznikowi można zapoznać się z zestawem narzędzi partycypacyjnych opracowanym w ramach projektu Waterdrive. Praktyczne użycie określonych narzędzi nie mieści się w zakresie tematycznym tego podręcznika. Niniejszy raport rozpoczyna się od prezentacji pewnych perspektyw patrzenia na przywództwo w zarządzaniu zasobami naturalnymi by następnie przedstawić przegląd ważnych zasad przewodnich, wartości i postaw. W dalszych krokach skupia się na kwestiach zarządzania, zwłaszcza na projektowaniu procesów i na tym, jak wymagania dotyczące przywództwa zmieniają się w miarę rozwoju pracy. Podręcznik kończy się podaniem kilku zaleceń dotyczących przyszłej pracy.

Artykuły

On leadership in water management →

Guiding principles and values →

The progress triangle →

Management →

Broadening the perspective →

Uwagi końcowe

Podręcznik Przywództwa ma na celu inspirowanie, motywowanie i wzmacnianie zdolności liderów w międzysektorowych inicjatywach dotyczących gospodarki wodnej. Umiejętności opisane w podręczniku są uniwersalne w wielu różnych kontekstach, ale jest być może szczególnie ważne jest pamiętanie o nich podczas zarządzania zasobami naturalnymi.

Argumentuje się, że przywództwa w złożonych i czasami kontrowersyjnych kwestiach można się nauczyć w trakcie pracy. To prawda, niezależnie od tego, czy mówimy o przywództwie administracyjnym, przywództwie kolaboracyjnym czy facylitacji procesów. Nie ma podręcznika tak dobrego, jak doświadczenia z prawdziwego życia. Współpracując w ramach partnerstw, można wspierać się nawzajem w rozwijaniu umiejętności.

Bez wątpienia znaczenie przywództwa w zarządzaniu gospodarką wodną ma kluczowe znaczenie dla jego sukcesu. 

Jako lider masz ważną rolę do wypełnienia. 

Wykorzystaj szansę jak najlepiej!

Bibliografia

Campbell, A. 1995. Landcare: Participative Australian approaches to inquiry and learning for sustainability. Journal of Soil and Water Conservation, 50 (2), pp 125-131.

Chrislip, D and Larson, C. (1994). Collaborative Leadership: How Citizens and Civic Leaders Make a Difference. Jossey Bass: San Francisco.

Daniels, S and G Walker. 2001. Working Through Environmental Conflicts: The Collaborative Learning Approach. Westport, CT: Praeger.

Flood, R K. 1999. Rethinking the Fifth Discipline: Learning Within the Unknowable. London: Routledge.

Senecah, S. 2004. The Trinity of Voice: The Role of Practical Theory in Planning and Evaluating the Effectiveness of Environmental Participatory Processes. In Depoe, S, J Delicath & M-F Aepli Elsenbeer. Communication and Public Participation in Environmental Decision Making. Albany: State University of New York Press.

Smith, D and Becker, J. 2018. Essential skills of cross sector leadership. In Stanford Social Innovation Review. Cross Sector Leadership: Approaches to Solve Problems At the Scale at Which They Exist, pp 4-7.

Wondolleck, J and Yaffee, S. 2000. Making Collaboration Work: Lessons from Innovation in Natural Resource Management. Washington.